Dla członków rodziny podjęcie decyzji o złożeniu wniosku o ubezwłasnowolnienie osoby z demencją starczą, chorobą Alzhaimera, osoby w śpiączce klinicznej czy uzależnionej jest trudnym krokiem. Z jednej strony uważają oni, że nie są uprawnieni do samodzielnego decydowania o ubezwłasnowolnieniu danej osoby bez jej zgody, z drugiej zaś mają oni pełną świadomość, że swym nierozsądnym zachowaniem bądź jego brakiem taka osoba może zaszkodzić swoim interesom. Toteż ubezwłasnowolnienie niekiedy staje się konieczne. Aby jednak podjąć słuszną decyzje należy zapoznać się z podstawowymi informacjami dotyczącymi ubezwłasnowolnienia.
Ubezwłasnowolnienie całkowite czy częściowe ?
W prawie polskim wyróżnia się dwa rodzaje ubezwłasnowolnienia tj. ubezwłasnowolnienie całkowite oraz ubezwłasnowolnienie częściowe.
Do orzeczenia przez sąd ubezwłasnowolnienia całkowitego może dojść w sytuacji gdy dana osoba nie może pokierować swoim postępowaniem z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego bądź innego rodzaju zaburzenia psychicznego, w szczególności spowodowanego pijaństwem czy narkomanią.
Z kolei ubezwłasnowolnienie częściowe może mieć miejsce gdy stan zdrowia osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest jej pomoc w prowadzeniu spraw.
Czy ubezwłasnowolnionym może zostać osoba niepełnoletnia ?
Instytucja ubezwłasnowolnienia ma zastosowanie w stosunku do osób, które ukończyły 13 rok życia. W przypadku osób będących miedzy 13 -18 rokiem życia w grę wchodzić może jedynie ubezwłasnowolnienie całkowite, ponieważ po ukończeniu 13 lat posiadają one ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Tutaj najczęściej dochodzi do ubezwłasnowolnienia z powodu niedorozwoju umysłowego. W sytuacji osób pełnoletnich możemy mówić zarówno o ubezwłasnowolnieniu częściowym jak i całkowitym w zależności od stanu zdrowia.
Kto może złożyć wniosek o ubezwłasnowolnienie ?
Osobami uprawnionymi do żądania ubezwłasnowolnienia są najbliżsi członkowie rodziny tj.
– małżonek osoby, której dotyczy wniosek,
– krewni w linii prostej (wstępni, zstępni),
– rodzeństwo,
– przedstawiciel ustawowy.
W przypadku braku krewnych wniosek może złożyć prokurator.
Należy zaznaczyć, że do wniosku o ubezwłasnowolnienie koniecznym jest dołączenie odpowiedniej dokumentacji medycznej.
Który sąd rozpoznaje sprawy o ubezwłasnowolnienie ?
Sądem właściwym do którego składa się wniosek i który rozpoznaje sprawę jest sąd okręgowy w miejscu zamieszkania osoby mającej zostać ubezwłasnowolnioną.
Jak wygląda postępowanie ?
W pierwszej kolejności sąd zarządzi wysłuchanie osoby, której wniosek dotyczy. Zazwyczaj odbywa się ono w obecności biegłego psychologa oraz lekarza psychiatry. Kolejnym krokiem jest wysłuchanie świadków oraz przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego lekarza psychiatry lub neurologa na okoliczność stanu zdrowia.
Dodatkowo sąd zbiera informację na temat sytuacji majątkowej i zarządzania majątkiem osoby.
Kim jest doradca tymczasowy ?
W toku postępowania na wniosek uczestnika bądź z urzędu sąd może ustanowić dla osoby, której wniosek dotyczy doradcę tymczasowego. Jest to osoba wyznaczana przez sąd, która do czasu prawomocnego zakończenia postępowania prowadzi sprawy osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie. Doradcą tymczasowym może być małżonek, krewny bądź osoba z listy organizacji pozarządowej.
Kiedy sąd powołuje opiekuna prawnego a kiedy kuratora ?
Opiekun prawny jest powoływany w przypadku ubezwłasnowolnienia całkowitego. Do jego zadań należy reprezentacja osoby ubezwłasnowolnionej przed sądami, organami administracji publicznej, prowadzenie spraw oraz zarządzanie majątkiem. Za nienależyte wykonywanie obowiązków ponosi on odpowiedzialność cywilną (odszkodowawczą) jak również w niektórych przypadkach karną.
Opiekunem prawnym zazwyczaj jest małżonek osoby ubezwłasnowolnionej, jej krewny bądź osoba wyznaczona przez sąd z listy prowadzonej przez organizacje społeczne i pozarządowe.
Z kolei kurator jest powoływany dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo i pomaga jej w prowadzeniu bieżących spraw, zatwierdza czynności prawne dokonane przez osobę ubezwłasnowolnioną, pomaga w zarządzie jej majątkiem.
Jakie są skutki ubezwłasnowolnienia ?
Gdy sąd orzeka o ubezwłasnowolnieniu całkowitym pozbawia daną osobę zdolności do czynności prawnych. To oznacza, że wszelkie zaciągnięte przez taką osobę zobowiązania są bezwzględnie nieważne. Taka osoba nie może sporządzić testamentu, dokonać darowizny, zawrzeć umowy o kredyt itp.
Dla złagodzenia tego rygoru wprowadzono jednak możliwość zawierania umów w drobnych sprawach życia codziennego np. zrobienie zakupów, kupno gazety. Taka czynność staje się ważna z chwilą wykonania. Gdyby jednak pociągała za sobą rażące pokrzywdzenie to mimo jej wykonania nie staje się ważną umową.
W przypadku ubezwłasnowolnienia częściowego osoba posiada ograniczoną zdolność do czynności prawnych i może nabywać uprawnienia i zaciągać zobowiązania. Jednak praktycznie każda dokonana czynność prawna wymaga zgody albo późniejszego zatwierdzenia przez ustanowionego dla takiej osoby kuratora.
Ważne!
Osoba ubezwłasnowolniona częściowo posiada pełną zdolność do czynności prawnych przy:
– zawieraniu umów w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego,
– rozporządzaniu wynagrodzeniem za pracę,
– czynnościach prawnych dotyczących przedmiotów majątkowych, które przedstawiciel ustawowy oddał takiej osobie do swobodnego użytku (oprócz czynności do których nie wystarcza zgoda kuratora).
O czym jeszcze należy wiedzieć ?
Postępowanie o ubezwłasnowolnienie jest trudnym i specyficznym procesem. Niewątpliwie sąd będzie orzekał o ubezwłasnowolnieniu tylko wtedy gdy ułomności psychiczne uniemożliwiają właściwe kierowanie postępowaniem osoby, której dotyczy wniosek oraz gdy będzie przemawiał za tym jej interes.W związku z tym sama ocena stanu psychicznego danej osoby nie stanowi wystarczającej podstawy do zastosowania omawianej instytucji. Sąd bierze ponadto pod uwagę ogólną sytuację życiową i dopiero na tej podstawie ocenia czy ubezwłasnowolnienie słuzy interesom danej osobie.
Przeczytaj także:
Jak zmienić opiekuna prawnego ?
Jeżeli nie znalazłeś odpowiedzi na konkretne pytanie albo masz problem prawny i szukasz rozwiązania skontaktuj się z nami. Każdego dnia znajdujemy korzystne dla Naszych Klientów rozwiązania.
