Umowa kontraktacji odgrywa istotną rolę w obrocie płodami rolnymi. Dla każdego rolnika podpisana umowa kontraktacji to szansa na pozyskanie środków finansowych i stałą współpracę w zbywaniu produktów. Niestety większości przypadków dochodzi do nadużyć ze strony podmiotów skupujących produkty rolne, a sama umowa kontraktacji zamiast chronić interesy producenta rolnego zawiera postanowienia pozbawiające jego ochrony. Dlatego ważne jest aby rolnik przed podpisaniem umowy kontraktacji zaznajomił się z jej treścią oraz negocjował jej postanowienia tak by przy jej wykonywaniu nie poniósł strat finansowych.
Obowiązki producenta rolnego i nabywcy (kontraktującego)
Umowa kontraktacji zobowiązuje producenta rolnego do wytworzenia i dostarczenia kontraktującemu oznaczonej ilości produktów rolnych określonego rodzaju.
Z kolei nabywca produktów (kontraktujący)zobowiązany jest do odbioru produktów w umówionym terminie, zapłaty umówionej ceny oraz spełnienia dodatkowego świadczenia, jeżeli umowa lub przepisy takie świadczenie przewidują.
Ilość, cena, termin jako podstawowe elementy umowy
Do najważniejszych elementów umowy kontraktacji należy zaliczyć:
Ilość produktów danego rodzaju – umowa kontraktacji może zawierać postanowienia określające ilość i wskazujące obszar z którego płody rolne mają być zebrane. To oznaczenie zawiera w sobie duże ryzyko po stronie producenta rolnego bowiem działalność rolnicza uzależniona jest od warunków atmosferycznych i nie zawsze uda się zebrać określoną ilość. Toteż takich postanowień należy unikać.
Cena – jest ona najistotniejsza z punktu widzenia interesów rolnika. Ustalając cenę należy pamiętać aby klauzule były sformułowane jasno i jednoznacznie, bez jakichkolwiek wzorów matematycznych gdyż rodzi to niepotrzebne wątpliwości i spory. Zawieranie umów kontraktacji bez określenia ceny stanowi warunek uciążliwy gdyż na producenta rolnego przenoszone jest całe ryzyko umowy, co daje nieuzasadnioną korzyść. W konsekwencji takiej umowy nabywca ma zagwarantowane niezbędne mu ilości towaru bez ryzyka, że cena którą będzie musiał uiścić nie będzie wyższa od ceny zakupu na wolnym rynku. Natomiast producent nie będzie miał pewności co do ceny i ponosi takie samo ryzyko jak w przypadku gdyby umowy nie zawarł.
Termin dostawy i termin zapłaty – powinny być również być precyzyjnie określony.
Producencie pamiętaj o jakości swoich produktów
Charakter umowy kontraktacji pozwala nałożyć na producentów rolnych obowiązku zapewnienia produktów o określonych parametrach jakościowych. To oznacza, że nabywca może wymagać aby rolnik prowadził uprawę czy hodowlę w określony sposób np. stosował oznaczoną ilość nawozu tak by przy dostawie na produkcie nie było jego śladu, prowadził profilaktykę weterynaryjna. Dodać należy, że wymagana od producenta praktyka powinna być dokładnie zdefiniowana co do jej wymogów. Za nadużycie godzące w istotę umowy kontraktacji uznaje się np. wskazanie lekarza weterynarii który ma sprawować piecze na koszt hodowcy czy też wskazanie laboratorium które przeprowadza badania jakości płodów rolnych i obciążanie kosztami producenta. Dodać należy, że wszelkie kwestie związane z jakością produktów powinny być dokładnie określone w umowie. Niekiedy umowa kontraktacji przewiduje system dopłat lub potrąceń z tytułu dostarczenia produktów określonej jakości. Należy uważać aby kwoty potrącane nie były wyższe niż obiecane premie.
Zastrzeżenia przy badaniach jakości produktów
Dla prawidłowego wykonania umowy kontraktacji istotne znaczenie posiada przeprowadzenie badań jakości wytworzonych produktów. W praktyce zdarza się, ze podmioty skupujące celowo unikają zapłaty za przyjęty towar powołując się na niespełnienie przez produkty kryteriów jakościowych i przedstawiają wyniki badań z próbek pobranych w nieobecności rolnika. Gdy spotkamy się z taką sytuacją należy niezwłocznie wnieść zastrzeżenia co do sposobu pobrania próbek bądź wykonania badania.
Kontrola i nadzór nad wykonywaniem umowy
Kontraktujący jest uprawniony do nadzoru i kontroli nad wykonywaniem umowy kontraktacji przez producenta. Jego czynności kontrolne obejmują cały etap produkcji i mogą nastąpić w dowolnej chwili. Dla zabezpieczenia interesów rolnika umowa kontraktacji powinna zastrzegać jego obecność podczas kontroli. Pod dokonanej kontroli przyjęło się sporządzać protokół, który może w przyszłości mieć znaczenie dla każdej ze stron np. przy odpowiedzialności za szkodę powstałą w trakcie produkcji.
Gdzie dostarczyć produkty ?
Zgodnie z przepisami świadczenie producenta powinno być spełnione w miejscu wytworzenia kontraktowanych produktów. Należy zaznaczyć, że jeżeli strony w umowie określiły inne miejsce to dostarczenie produktów następuje w umówionym miejscu.
Kara umowna za niewykonanie umowy
W przypadku gdy umowa kontraktacji nie zostanie wykonana przez rolnika może być on obciążony karą umowną. Jest to świadczenie które kompensuje skupującemu poniesione straty. Należy zaznaczyć, że kara umowna nie może być wygórowana. Jeżeli taka została zastrzeżona rolnik może żądać jej zmniejszenia. To uprawnienie przysługuje mu również wtedy gdy rolnik wykonał część zobowiązania.
Rolnik może żądać odsetek za opóźnienie w płatności
W przypadku opóźnienia w zapłacie rolnikowi przysługują odsetki. Dosyć często zdarza się, że umowa kontraktacji zawiera wyłącznie kare umowną, a nie zastrzega odsetek na rzecz rolnika w razie opóźnienia w płatności. Dlatego warto o tym pamiętać i żądać odsetek.
Niewykonanie umowy z powodu siły wyższej
Jeżeli wskutek okoliczności za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności producent nie może dostarczyć przedmiotu kontraktacji, obowiązany jest tylko do zwrotu pobranych zaliczek i kredytów bankowych. Dodać należy, że umowa kontraktacji często wkłada na producenta obowiązek zgłoszenia w określonym terminie niemożności dostarczenia przedmiotu kontraktacji wskutek wspomnianych okoliczności. Niedopełnienie obowiązku informacyjnego z winy rolnika wyłącza możliwość powoływania się na okoliczności o których mowa wyżej. Ta klauzula nie ma jednak zastosowania gdy okoliczności te są powszechnie znane lub gdy o skupujący o nich wiedział.
Zmiana posiadania gospodarstwa a umowa kontraktacji
Jeżeli po zawarciu umowy kontraktacji gospodarstwo producenta przeszło w posiadanie innej osoby, prawa i obowiązki z tej umowy wynikające przechodzą na nowego posiadacza. Jednak w sytuacji gdy przejście posiadania nastąpiło odpłatnie, a nabywca nie wiedział i mimo zachowania należytej staranności nie mógł się dowiedzieć o istnieniu umowy kontraktacji umowa ta wówczas ulega rozwiązaniu.
Przedawnienie roszczeń
Dosyć często rolnikom zdarza się długo zwlekać z podjęciem kroków prawnych przeciwko nieuczciwym podmiotom kontraktującym. Tymczasem roszczenia z umowy kontraktacji przedawniają się z upływem dwóch lat. Jeżeli szybko skierujemy sprawę na drogę sadową, to pozbawiamy kontraktującego możliwości skutecznego podniesienia zarzutu przedawniania.
